Bir ülkenin ekonomisi bir insan vücudu olsaydı, kalbi merkez bankası olurdu. Ve kalp, vücuda hayat veren kanı pompalamak için çalıştığı gibi, merkez bankası da ekonomiyi sağlıklı tutmak ve büyümek için para pompalar. Ekonomiler bazen daha az paraya, bazen daha fazlasına ihtiyaç duyarlar. Merkez bankalarının para miktarını kontrol etmek için kullandıkları yöntemler; merkez bankasının ekonomik durumuna ve gücüne bağlı olarak değişmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde merkez bankası, genellikle Fed olarak adlandırılan Federal Rezerv‘dir. Diğer önde gelen merkez bankaları arasında Avrupa Merkez Bankası, İsviçre Ulusal Bankası, İngiltere Merkez Bankası, Çin Halk Bankası ve Japonya Merkez Bankası bulunmaktadır.
Merkez bankalarının para arzını, bir ülke genelinde dolaşımdaki para miktarını kontrol etmesinin yaygın yollarından bazılarına bir göz atalım.
Rezerv Gereksinimini Belirlenmesi
Bir ekonomideki para miktarını kontrol etmek için tüm merkez bankalarının kullandığı temel yöntemlerden biri zorunlu karşılıktır. Kural olarak, merkez bankaları, mevduat kuruluşlarına (yani ticari bankalara), müşterilerinin hesaplarındaki mevduat miktarına karşılık belirli bir miktarda fonu (kasalarda veya merkez bankasında saklanan) rezervlerinde tutmalarını emreder. Böylece belirli bir miktar para her zaman geri tutulur ve asla dolaşıma girmez. Diyelim ki merkez bankası zorunlu karşılık oranını %9 olarak belirledi. Ticari bir bankanın toplam mevduatı 100 milyon dolarsa, rezerv gereksinimini karşılamak için 9 milyon dolar ayırması gerekir. Kalan 91 milyon doları dolaşıma sokabilir. Merkez bankası ekonomiye daha fazla para girmesini istediğinde, zorunlu karşılıkları azaltabilir. Bu, bankanın daha fazla borç verebileceği anlamına gelir. Ekonomideki para miktarını azaltmak isterse zorunlu karşılıkları artırabilir. Bu, bankaların borç vermek için daha az paraya sahip olduğu ve dolayısıyla kredi verme konusunda daha seçici olacağı anlamına gelir.
Merkez bankaları bankalara uyguladıkları rezerv oranlarını periyodik olarak ayarlarlar. Amerika Birleşik Devletleri’nde (1 Ocak 2022’den itibaren geçerli olmak üzere), 32.4 milyon dolara kadar net işlem hesaplarına sahip daha küçük mevduat kurumları bir rezerv tutmaktan muaftır. Hesapları 32.4 milyon dolar ile 640,6 milyon dolar arasında değişen orta ölçekli kurumlar, yükümlülüklerin %3’ünü yedek olarak ayırmalıdır. 640,6 milyon dolardan fazla olan kurumlar %10 zorunlu karşılık şartına sahiptir.
Para Basmanın Mantığı
Bir zamanlar uluslar para birimlerini ne kadar üretebileceklerini sınırlayan bir altın standardına sabitlediler. Ancak bu, 20. yüzyılın ortalarında sona erdi, dolayısıyla şimdi merkez bankaları dolaşımdaki para miktarını basitçe basarak artırabilir. Bunun sonuçları olsa da istedikleri kadar para basabilirler. Yalnızca daha fazla para basmak, ekonomik çıktıyı veya üretim seviyelerini etkilemez, bu nedenle paranın kendisi daha az değerli hale gelir. Bu enflasyona neden olabileceğinden, sadece daha fazla para basmak merkez bankalarının ilk tercihi değil.
Etkili Faiz Oranları
Çoğu durumda, bir merkez bankası ipotek, otomobil kredileri veya kişisel krediler gibi krediler için doğrudan faiz oranlarını belirleyemez. Ancak, merkez bankasının faiz oranlarını istenen seviyelere çekecek bazı araçları var. Örneğin, merkez bankası politika oranının anahtarını elinde tutar. Buna ticari bankaların merkez bankasından borç alma oranı (ABD’de buna federal iskonto oranı denir.
Bankalar merkez bankasından daha düşük faizle borç aldıklarında, bu tasarrufları müşterilerine kredi maliyetlerini düşürerek aktarırlar. Düşük faiz oranları borçlanmayı artırma eğilimindedir ve bu da dolaşımdaki para miktarının artması anlamına gelir.
Paranın Miktarı Neden Önemlidir?
Bir ekonomide dolaşan para miktarı hem mikro hem de makro ekonomik eğilimleri etkiler. Mikro düzeyde, büyük miktarda ücretsiz ve kolay para kaynağı, insanlar ve işletmeler tarafından daha fazla harcama yapılması anlamına gelir. Bireyler, bireysel krediler, araba kredileri veya ev ipoteği almak için daha kolay bir zamana sahiptir ; şirketler de finansman sağlamayı daha kolay buluyor. Makroekonomik düzeyde, bir ekonomide dolaşan para miktarı; gayri safi yurtiçi hasıla, genel büyüme, faiz oranları ve işsizlik oranları gibi şeyleri etkiler. Merkez bankaları, ekonomik hedeflere ulaşmak ve para politikasını etkilemek için dolaşımdaki para miktarını kontrol etme eğilimindedir.
İlginizi Çekebilecek Benzer Konular:
[…] Bunun yerine, tüm masraflarını içeren bir fatura alırlar ve bunu her ay öderler. Diğer harcama yöntemlerinde olduğu gibi, iyi tasarlanmış bir bütçenin, zenginler için bile ikamesi yoktur, […]
[…] para toplamak için işlerinde hisse satarlar. Daha sonra bu parayı çeşitli girişimler için […]
[…] Faiz oranları, amortisman planları, düzenli temettü dağıtımları ve ortalama piyasa endeksi getirileri gibi hesaplamalar bilimseldir. Çünkü kullanılan sayılar hakkında hiçbir tartışma yoktur. Yine de, belirli bir yaklaşım zaman içinde makul ölçüde iyi çalışmış olsa bile, bilimsel doz, pazarın maksimum etki için tutarlı bir şekilde zamanlanmasına izin vermez. […]
[…] devam ediyor. AYMOD fuarında da ağır bir iştirak görüyoruz İtalyan ayakkabı firmaları Rus müşteriler ile buluşabilmek için bizim fuarımıza geliyor sonuçta. O da bir manada ambargonun delinmesi […]