Tekstilde geri dönüşüm nedir?

Tekstil atıklarının geri dönüşümü, eski kıyafetlerin, hurda haline gelen fire kumaşların ve öbür tekstilcilik yapıtlarının tekrar kullanımı yahut hammaddesinin geri kazanımı için uygulanan tüm süreçlerdir. Tekstil geri dönüşüm firmaları, temel manada kimi süreçlerle üretimin kapsamını takviyeler. Bu süreçler temel geri dönüşüm süreçleridir. Kumaş ve öteki tekstil alanlarının geri dönüşüm sürecinde yer alan adımlar sırasıyla şu biçimde ele alınabilir:

Toplama
Ayırma (Renk ve Yapı Sınıflandırması)
İşleme
Satış

Tekstil geri dönüşüm kısmı, tekstilcil atıklarını geri dönüştürerek hem tabiata hem de iktisada katkı sağlar. Son yapılan araştırmalar bu kolun hayli süratli bir formda büyüdüğünü göstermektedir. Giysi yapıtları, mobilyalar, yatak gereçleri, perdeler, paklık yapıtları, cümbüş ekipmanları ve başka birçok yapıtın içinde yer alan tekstiller, yaklaşık 1 trilyon dolarlık bir sanayi haline gelmiştir. Bu büyük gelişmeye paralel olarak, birtakım gelişmiş ülkeler binlerce ton tekstilcilik atığı ithal etmektedir.

Tekstil yapıtlarının geri dönüşümünün bedelini ve yararlarını herkesin kabul etmesi gerekmektedir. Bu çevreci geri dönüşüm fikirleri, günden güne daha yaygın hale gelmektedir. Tüm dünyada yer alan tekstil üretiminde her yıl ortalama 50 milyardan fazla giysi üretiliyor. Bu giysileri üretmek için harcanan maliyetlerin büyüklüğünü varsayım etmek güç değil. Bu sebeple, verilen emeklerin büsbütün ortadan kaybolmasına rağmen, düşük maliyetli geri dönüşüm süreçlerine katmak daha akla yatkın bir tercih olacaktır. Geri dönüştürülmeyen tekstillerin ekonomik ziyanları bir yana dursun, etrafa verdiği ziyanlar bile harekete geçirici boyutlardadır.

Kumaş Geri Dönüşüm Sektörü

Dünyadaki tüm kumaş elyafının neredeyse yarısı, bitkilerden, hayvanlardan ve böceklerden elde edilmektedir. Bu demek oluyor ki, yarısından fazlası da doğal olmayan, sentetik (yapay) elyaflardan oluşmaktadır.

Sentetik kumaş çeşitleri geri dönüşüm süreçlerine katılırken, etrafa, doğal kumaş tiplerinden daha fazla ziyanlı atık bırakmaktadır. Potansiyel olarak denizlerdeki canlıların hayatlarını bile tehlikeye atabilecek olan bu zehirli kimyasalları önleyebilecek adımlar artık hiçbir yerde atılmamıştır. Yalnızca küçük devlet teşvikleriyle ziyanı azaltmaya yardımcı olacak geri dönüşüm süreçleri yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır. Bilhassa Çin, Hindistan üzere ülkelerde etraf kirliliğinin temel nedenleri ortasında, sentetik, petrol bazlı polimer içeren kumaşlardan yapılan tekstiller gösterilmektedir.

Ülkemizde atık kumaşlara “fire kumaş”, “hurda kumaş”, “kırpıntı kumaş” üzere isimler verilmektedir. Tekstil kesiti içerisinde en bilinen jargon “fire kumaş”tır. Fire kumaş toplayanlar, satın alanlar ve satanlar “fireci” olarak isimlendirilmektedir. Konfeksiyon atölyelerinde, tekstil kesimhanelerinde ana üretim kalıpları etrafında ortaya çıkan, küçük kesitler halindeki kumaşların geri dönüşüm süreçlerine katılabilmesi için geri dönüşüm fabrikalarına iletilmesi, bu şahıslar tarafından koordine edilir. Kumaş geri dönüşüm fabrikaları, bünyesinde yer alan makineler sayesinde atık kumaşları sınıflandırıp tekrardan elyaf haline getirirler. Birtakım atık (fire) kumaş geri dönüşüm fabrikaları, elyaf haline getirmekle kalmayıp, öteki üretim sistemleriyle “rejenere iplik” üretimi de yapmaktadırlar.

Rejenere iplikler, neredeyse olağan iplikler kadar kalitelidir. Rejenere iplikler ile dokunan kumaşlara da “rejenere kumaş” denilmektedir.

Rejenere kumaş çeşitleri, özgün üretim kumaş çeşitlerinden daha ucuz fiyatları ile bir adım öne çıkmaktadır. Son vakitlerde süratli gelişim gösteren tekstil geri dönüşüm teknolojisi makineleri sayesinde, rejenere kumaşlar %75’in üzerinde orjinal kalite skalasını yakalamayı başarmıştır. Yurtiçi kumaş pazarında rejenere kumaşlar tanınan olsa da, ihracat temelinde hala kalite standartlarını külliyen karşılayabilecek özellikte değillerdir.

Fire (Hurda) Kumaş Fiyatları Nasıl Belirlenir?

Fire kumaş alanlar ve satanlar fiyatları belirlerken, teknik olarak iplik fiyatlarını endeks alırlar. İplik fiyatlarının yükselişi ile hurda kumaş fiyatları da yükselir. Atık kumaşlardan en kolay geri dönüştürülebilen, yani en ucuz maliyetle elyaf haline çevrilebilen kumaş rengi “beyaz” renktir. Bilhassa beyaz renk, likrasız (spandex içermeyen), pamuklu penye (örme) kümesi kumaşlar en kolay geri dönüşümü yapılan fire kumaş cinsidir. Likralı (elastan, spandex ögesi içeren), polyester, polyamid üzere sentetik kimyasallar içeren atık kumaşlar %60-%70 oranında daha da yüksek maliyetlerle geri dönüştürülebilir. Bu sebeple beyaz ve siyah renk (boya sökücü mevzuların kullanımına gerek kalmaz), pamuk ve keten üzere doğal, organik liflerden üretilen kumaşlar, sentetik kumaş atıklarına nazaran daha yüksek fiyata sahiptir. Şu anda beyaz renk polyester içermeyen hurda kumaş çeşitleri, hurda demirin kilo fiyatından çok daha pahalıdır.

Atık Kumaş Geri Dönüşümünün Etrafa Yararları Nedir?

Kumaşlar başta olmak üzere öteki atık tekstillerin geri dönüştürülmesi şu formda tabiata yarar sağlar:

Sentetik ve doğal lifler aşikâr bir mühlet tabiatta bekledikten sonra sera gazları yayar. Geri dönüşüm süreçleri ile bu durum ortadan kaldırılmasa da azaltılabilir.
Enerji ve su kullanımı üzere maliyetlerden tasarruf edilmiş olur.
Çevresel kirliliği azaltmaya yardımcı olur.
Ekstra istihdam sağlar.